اقتصاد و مدیریت سرمایه (مصاحبه با جناب آقای دکتر منتظری)

 

مصاحبه با جناب آقای دکتر منتظری

معاونت طرح و برنامه بنیاد تعاون وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح

 

موضوع و بحث صحبت امروز ما در مورد اقتصاد و مدیریت سرمایه می باشد و سوال کلی این است که در حال حاضروضعیت سرمایه گذاری و کارآیی آن را در کشور چگونه ارزیابی می کنید؟

 

من با چند تا آمار و ارقام شروع می کنم. همین الان که خدمت شما هستیم سرمایه ایرانی ها در خارج از کشور نزدیک به ۱۰۰۰ میلیارد دلاراست، بعد سرمایه گذاری مستقیم خارجی ها را در دنیا از سال ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۷ بررسی کنیم حدود ۷/۱ تریلیون دلارمی باشد و در ایران در سال ۲۰۱۴ سرمایه گذاری مستقیم خارجی ۱/۲ میلیارد دلار بوده است که نسبت به سال های ۲۰۱۲و ۲۰۰۹ حدود ۵۰% کاهش داشته است ،که دلیل اصلی آن تحریم ها بوده است.

 

سهم ایران در سرمایه گذاری مستقیم خارجی ۱۷/۰ درصد یعنی زیر ۲/۰ در صد دردنیاست واین سهم در آسیا ۵/۴ درصد می باشد در حالی که نرخ بازده متوسط سرمایه گذاری مستقیم خارجی در دنیا ۵/۶ درصد است که ما به نسبت طرح هایی که در حوزه ی نفت ، گاز و پتروشیمی و در حوزه های کشاورزی ، خودرو ، بانکداری ، حمل و نقل و معدن داریم بازده ما خیلی بیشتر از این ۵/۶ درصد است، ازطرف دیگر می بینیم که فقط در امارات ۲۰۰ میلیارد دلار سرمایه گذاری کردند (اتاق بازرگانی دبی رسما اعلام کرده است که ۴۰۰ هزار ایرانی ۲۰۰ میلیارد دلاردر امارات سرمایه گذاری کردند و تا پایان امسال تا ۳۰۰ میلیارد دلارهم می رسد و جالب این است که ۶۵۰۰ شرکت ایرانی هم در دبی فعال هستند) .

 

خب همه این آمارها نشان می دهد که اوضاع سرمایه گذاری چه مستقیم خارجی و چه کلا سرمایه گذاری در ایران مطلوب نیست، و با توجه به اینکه کشورایران محل ارتباطی بین آب های آزاد با آسیای میانه می باشد و همجنین نیروی متخصص فوق العاده و معادن فوق العاده نیز داریم وهمچنین مزیت های نسبی کشورمان یعنی ۴ فصل بودن ، نفت، گاز و پتروشیمی فراوان ، نشان می دهد که خب حتما یک ایراد خیلی اساسی وجود دارد که کسی در ایران سرمایه گذاری نمی کند و وضعیت ازاین نظرخوب نیست اما دلیل اینکه وضعیت خوب نیست به نظر من ساختاری است یعنی از اول انقلاب سرمایه گذار منفور بود مثلا اگر می گفتند کسی سرمایه گذار است میخواستند او را زندانی کنند و … یک تفاوت ایدئولوژیک بین سرمایه دار و انقلابیون قائل بودند بخاطر همین سرمایه داری و سرمایه گذاری اصلا ۱۰۰% منفور و بخاطر توده ی مردم یک جور سوسیالیستی فکر می کردیم واین موضوع تا سال ۷۱-۷۰ ادامه داشت.بعد از جنگ که بحث ایجاد مناطق آزاد اقتصادی شروع شد و اجازه دادند طبق قوانین که تا ۴۹% مثلا یک شرکت خارجی یا خارجی ها سرمایه گذاری کنند و سهام داشته باشند این شرکت ها ، این مساله هم هیچ وقت اجرایی نشد زیرا بین شورای نگهبان و سایر نهادها تفاوت تفسیر بود.

 

این ادامه داشت تا سال ۸۱-۸۰ که خصوصی سازی اصل ۴۴ راه افتاد که ما اجازه دادیم که ۱۰۰% خارجی ها بتوانند سرمایه گذاری کنند و اینجا شعبه داشته باشند که این هم باز دچار تفاسیر گوناگون شد. اساسا باید رویکرد کشوررا نسبت به اقتصاد تعیین کنیم که رویکرد دولتی است یا خصوصی و تا این موضوع تعیین تکلیف نشود هیچ سرمایه داری راغب نیست که در کشورمان سرمایه گذاری کند بیاید چرا، چون اگر رویکرد دولتی باشد اقتصاد دولتی باشد سرمایه دار می ترسد بیاید کار کند چون به محض اینکه منافع دولت ایجاد کند با تغییر قوانین و مقررات و اینها می چرخد آن سمتی که خودش میخواهد سرمایه دار ضرر می کند ، و اساسا سرمایه دار اول: امنیت سرمایه اش است و دوم: دنبال سود آوری سرمایه اش است یعنی سرمایه ای که می آورد دوست دارد برای وی خروجی داشته باشدیعنی بازده خوبی بگیرد سوم: چیزی که خیلی تاثیرمی گذارد آزادی است و آزادی به معنی آزادی عمل ، آزادی تصمیم گیری ، اختیار لازم برای انجام دادن

 

این ۳ مورد اگر حل نشود وضعیتی که ما در این ۳۰ سال داشتیم ادامه خواهد داشت، دلیل اصلی هم این است که ما در ۳ تا وجه باید کار کنیم روی بحث امنیت ما باید کار کنیم، خب امنیت ، امنیت سیاسی، امنیت قوانین، امنیت به قول معروف اقتصادی انواع امنیت هایی که داریم باید تامین شود تا سرمایه گذار بتواند بیاید واقدام به سرمایه گذاری کند ولی اگر سرمایه گذاران، از نظر قوانین امنیت نداشته باشند و با تغییر قوانین سیاست کل محاسبات آنها بهم بریزد و آزادی هایشان محدود شود قاعدتا اقدام به سرمایه گذاری نمی کنند.

 

مثلا قانون تجارت یک چیز می گوید و قوانین دیگر چیز دیگری می گویند و در کشورتضاد سیاست داریم و واقعا سیاست منسجمی نداریم و اگر بخواهیم سرمایه گذاری درست شود و جذب سرمایه گذار وسرمایه گذاری درست شود باید تفکر سیستمی داشته باشیم یعنی تمام بخش های کشور باید حامی سرمایه گذار باشند ،قوه ی قضاییه باید حامی سرمایه گذار باشد، قوه ی مجریه باید اعتماد ایجاد کند، واعتقاد داشته باشد به سرمایه گذارو آزادی عمل را برایش ایجاد کند و قوانین حمایتی بگذارد و زیر ساخت های لازم را آماده کند. الان رتبه ی ما در فضای کسب و کار در دنیا در ۱۸۹ کشور۱۱۲ رسیده است و آن هم با صعود ۳۰-۲۰ پله ای.

 

( از زمان دولت آقای روحانی) ولی هنوزهم اوضاع خوب نیست ،از دولت آقای روحانی به این طرف جالب است بدانید که مثلا ثبت شرکت ها چند پله سخت تر هم شده مثلا ۴ تا ۵ پله ثبت شرکت سخت تر شده مجوز ساخت و ساز گرفتن ۲۰ تا ۳۰ پله راحت تر شده انشعاب برق گرفتن۲ تا ۳ پله راحت تر شده ولی در مجموع در ۱۸۹ تا کشور۱۱۲ یعنی اینکه نشان میدهد که زیرساخت ها آماده نیست، علمی از آقای طیب نیا دیدم که انجام داده بودند و بخش خصوصی را از نظر سرمایه گذاری با بخش دولتی مقایسه کرده بودند و به این نتیجه رسیده بودند که تفاوت معناداری بین بهره وری سرمایه در بخش خصوصی که خصوصی شده وبخش دولتی وجود ندارد چرا،چون ما مشکل زیرساختی و ساختاری داریم واصلا فضای کسب و کارما مناسب نیست و بنابراین مدیریت چه در دست بخش خصوصی باشد و یا بخش دولتی تفاوت چندانی نمیکند.اما به صورت کلی اثرگذاری سرمایه گذاری در بخش خصوصی در اقتصاد کشور بیشتر است به همین خاطر توصیه می کنیم که دولت فقط در زیرساخت ها و مسائل پایه وارد شود و سرمایه گذاری را در آن ها انجام دهد.

 

 

شما بخش خصوصی را نسبت به بخش دولتی در مدیریت سرمایه گذاری موفق تر می بینید؟

 

من می گویم اگر زیر ساخت ها و فضای کسب و کار آماده نباشد از نظر علمی تفاوت معناداری نیست که بگوییم بخش خصوصی خیلی بهتر از بخش دولتی عمل می کند و بالعکس اگر زیرساخت ها را آماده کنیم و رویکرد ما به اقتصاد خصوصی باشد خب معلوم است که آن موقع تفاوت معنادار می شود برای مثال چرا خیلی از شرکت های ایرانی به کشور امارات می روند و جذب سرمایه در آنجا بالاست؟ چون رویکرد آن ها به اقتصاد خصوصی است، امارات مثل یک شرکت خصوصی بزرگ است و به این نحو اقتصاد خود را مدیریت می کند و به همین خاطر جذاب تر است و آزادی عمل سرمایه گذاران بیشتر است، امنیت سرمایه بالاتر است و بازده سرمایه گذاری نیز بیشتر است.

 

با توجه به اینکه بنیاد خیلی فعال است و در حوزه هایی مثل مسکن و سرمایه دارای holding  است پس چرا شما به مسکن به عنوان یک نقطه عطف توجه کردید یا اینکه از یک طرف خرید وفروش مسکن راکد است و از رونق لازم برخوردار نیست و از طرف دیگر چالش های پیش روی بازار مسکن وجود دارد، سرمایه گذاری در این حوزه را چطور ارزیابی می کنید؟

 

ما در بنیاد خوب ماموریت اصلی ساخت مسکن را برای پرسنل خوب برنامه ریزی و اجرا کردیم زیرا وظیفه داریم مسکن ارزان قیمت را برای پرسنل خود تامین کنیم وچون در حجم زیاد و به طور انبوه اقدام به ساخت مسکن نمودیم میساختیم در واقع توانستیم برای کارکنان خود مسکن ارزان تهیه و  تامین کنیم وهمین الان نیز کسانی که در حوزه ی ساخت و ساز و مسکن کار می کنند با توجه به مقیاس انبوه از یک سود منطقی برخوردار هستند و البته از جمله مشکلات اصلی که در این زمینه وجود دارد بحث پایین بودن تقاضا بخصوص برای واحدهای لوکس می باشد، در صورتی که برای واحدهای کوچک ومتوسط هنوز هم روند نسبی بازار برای خرید و فروش وجوددارد و مشکل دیگر بحث عدم وجود نقدینگی مردم وعدم توانایی خرید توسط متقاضیان است که الان دولت به درستی به سمت بازارهای رهنی رفته و با مکانیسم جدیدی در واقع بخشی از منابع مورد نیاز خریداران را میخواهد تامین نماید.

 

سالیانه در کشورمان یک میلیون ازدواج ثبت می شود و زوج های جوان نیز نیاز به مسکن دارند،از طرف دیگر باید به کیفیت مسکن توجه بیشتری کنیم زیرا اکثریت مسکن های ساخته شده از کیفیت لازم برخوردار نیستند. ولی از جمله حوزه هایی که بعد از انقلاب در مقابل نوسانات اقتصادی و سیاسی ثبات زیادی داشته و انجام کار در آن متوقف نشده است حوزه ساخت و ساز و مسکن می باشد و اگر بحث تامین مالی حل شود بازهم کماکان بازار جذابی برای سرمایه گذاری و ساخت و ساز وجود دارد.

 

 

سوالی که در واقع از درون پاسخ های شما مطرح می شود این است که در واقع این موانع و گلوگاه هایی را که در بحث عرصه ی توسعه ی کسب و کار در مملکت شمردید اگر بخواهید به قانون گذاران در مجلس توصیه ای داشته باشیم موارد و گلوگاه هایی که آن عزیزان می توانند با قانون گذاری برطرف نمایند چند نمونه از آنها را در  حوزه ی کسب و کار بفرمایید؟

 

ببینید من خدمت شما عرض می کنم که اصولا فضای کسب و کار باید به روش سیستماتیک بهبود و اصلاح شود، برای مثال نظام بانکی ما باید اصلاح شود، نظام بیمه ای باید اصلاح شود، نظام گمرکی باید اصلاح شود، نظام مالیاتی باید اصلاح شود بنابراین فضای کسب و کار باید به روش سیستماتیک و در جهت حمایت از سرمایه گذاری و جذب سرمایه و بر اساس منطق اقتصادی اصلاح شود.برای نمونه باید بگویم که نمایندگاه محترم مجلس باید :

اول: کل قوانین و مقرراتی را که ما در زمینه ی سرمایه گذاری و جذب سرمایه و حمایت از سرمایه گذاری داریم یکبار بررسی کنند و تضادی بین قوانینی که وجود دارد را بین ببرند 

دوم: به صورت سیستماتیک و به تمامی نهادهای تاثیرگذارو تمامی بازیگران در حوزه ی کسب و کار و با نگاه حمایت از سرمایه گذارو فرآیند سرمایه گذاری نقش و مسئولیت داده شود تا بتوانیم با تفکر سیستمی و با اعتماد سازی فضای کسب وکار خوب و پویایی در کشورمان داشته باشیم.

 

در غیر این صورت و با توجه به اینکه نگرش های ما به اقتصاد، دولتی است و نه خصوصی وبا مد نظر قرار دادن این مطلب که دولت فقط بر روی زیر ساخت ها کار کند و بنابراین به بخش خصوصی اجازه بدهد که با اعتماد و اطمینان اقدام به سرمایه گذاری کند و بتواند با اشتغال زایی وکار آفرینی مسئولیت اجتماعی خود را ایفا نماید و همچنین با توجه به برنامه ریزی هایی که سرمایه گذاران بخش خصوصی انجام می دهند و طرح هایی که اجرا می کنند با یاری خداوند بزرگ وقوانین به روزشده مجلس شورای اسلامی و کنترل و نظارت دولت، به سمت رشد و تعالی و پیشرفت حرکت کند.

 

گفتمان مدیریتی برای موفقیت اقتصادی درون زاد یا اقتصاد مقاومتی چه باید باشد؟

 

اقتصاد مقاومتی خوب است یعنی اینکه ما کاری انجام دهیم که این اقتصاد مقاوم بشود و در مقابل تکانه ها و ضربه های شدید فرو نریزد، برای اینکه اقتصاد فرو نریزد باید در واقع ریسک کار اقتصادی را تسهیم کنیم و بین تعداد زیادی سرمایه گذاراین ریسک را تقسیم کنیم پس اگر بخواهیم این اقتصاد مقاومتی شکل بگیرد تنها راه این است که آن را مردم نهاد کنیم یعنی اینکه باید اقتصاد را خصوصی وسرمایه ها را تقسیم کنیم ومردم را پایه و اساس قرار دهیم و در این صورت ریسک کارها هم بین مردم تقسیم می شود.در نتیجه فرآیند مقاوم سازی در برابر انبوه مردم شکل می گیرد و انجام می شود و بدین صورت است که ضمن بهره گرفتن از تفکرات و توانمندی های افراد بیشتر، می توانیم دارای اقتصاد مقاومی برای کشور خود باشیم.