مصاحبه اختصاصی مهندس محمد اسلامی(معاون وزیر دفاع)
مصاحبه با جناب آقاي اسلامي
معاون مهندسی و پدافند غیرعامل وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح
سوال: نقش امنیت، وزارت دفاع و صنایع دفاعی در ثبات و توسعه اقتصادی و تحقق اقتصاد مقاومتی را چگونه میبینید؟
جواب: در مباحث استراتژیک، توسعه و تعالی و پیشرفت کشورها در محیط بین المللی که البته امروزه بر آن قانون بین المللی حاکم نیست و قانون آن قانون زور و قانون جنگ حاکم است، دو پایه ی مهم و اساسی وجود دارد، یکی قدرت نظامی و دیگری قدرت اقتصادی است و این دو مقوله که به صورت لازم و ملزوم و مکمل یکدیگرند می توانند ديپلماسی کشور را رغم بزنند.
امروزه شاهد آن هستیم که كشورهاي تاثير گذار در صحنه ی بین الملل همان کشورهایی هستند که دارای تاثيرگذاری نظامی هم هستند. مانند گروه ۱+۵ ، همانطور که می بینیم آلمان به رغم همه ی قدرت صنعتی و اقتصادی که دارد چون بازنده ی جنگ جهانی است اجازه ی توسعه ندارد و فعالیت نظامی ندارد. منطقی که در دنیا حاکم است منطق خلع سلاح است.
خلع سلاح یعنی زمانی که در اوج قدرت باشیم و بتوانیم از منافعمان مقتدرانه دفاع کنیم چه با دیپلماسی و چه با زور منافع ما باید تحقق پیدا کند. این صنعت باعث توسعه و اهمیت آمریکاست، چه با زور و چه با دیپلماسی باید منافع آمریکا تامین گردد. زمانی که مردم فلسطین برای دفاع از خود از سنگ استفاده می کنند محاکمه و زندانی می شوند ولی اسرائیل باید به بمب اتم و انواع سلاح ها مجهز باشد.
به همین دلیل کانون های قدرت پتانسیل متوازن نظامی و اقتصادی دارند تا بتوانند به صورت یارگیری و لشگرکشی در کانون های بحران ساخته خود مقتدرانه حضور یابند.
صرف نظر از شرایط دنیا امروزه اساسا از لحاظ مسائل راهبردی دو پایه ی اساسی اقتدار جهانی را بنیه ی مالی و اقتصادی و بنیه ی دفاعی و نظامی تشکیل می دهد. که این دو عامل است که هرم قدرت را شكل مي دهند. در راس هرم قدرت ديپلماسی کارآمد قرار دارد که ذیل آن قدرت نظامی و اقتصادی، و در لایه ی پایینتر آن هم قدرت علمی، فناوری، صنعتی، اجتماعی و در حقیقت سرمایه های اجتماعی قرار دارد که که این سرمایه اجتماعی همراه با قدرت علمی ، فناوری و صنعتی شکوفایی اقتصادی و صنعتی را فراهم می کند که ما در ایران آن را در بستر فرهنگ و ارزش های اسلامی و احکام الهی دنبال می کنیم.
ساختار هرمی ما درحقیقت خلق یا تعریف شده توسط ما نیست و همه کشورها به این سمت حرکت می کنند. همانطور که امروزه می بینیم حتی کشورهای بسیار آسیب پذیری مانند کشورهای حوزه خلیج فارس بی مهابا به دنبال آن هستند که صنایع نظامی و فضایی داشته باشندو به دنیال آنند که این جلوه های قدرت را به وجود آورند تا بتوانند خود را از وابستگی نجات داده، در روزهای نیاز از ظرفیت آن استفاده کرده و در عرصه ی بین المللی نقش آفرینی کنند.
مؤلفه اقتصادی و مؤلفه دفاعی و نظامی به هم پیوسته و لازم و ملزوم همند. اگر ثروت فراوان داشته باشید اما قدرت نظامی نداشته باشید نمیتوانید از ثروت خود محافظت کنید و بلعکس اگر قدرت اقتصادی نباشد به قدرت نظامی نمی توان دست یافت و آن را حفظ کرد. بنابراین این دو مقوله را باید به صورت متوازن با هم رشد و حرکت داد.
استراتژی جمهوری اسلامی ایران، بازدارندگی دفاعی و دفاع همه جانبه است. این بازدارندگی دفاعی با سیاست دفاع همه جانبه یعنی اینکه شما به لحاظ سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و نظامی بتوانید در تمامی این مؤلفه ها متوازن رشد کنید. اگر این مولفه ها به صورت متوازن رشد نکند به اقتدار دست پیدا نمی کنید. به همبن دلیل نظام مردم سالاری دینی در قانون اساسی ما گنجانده شده که این یعنی در صحنه بودن و یکپارچگی مردم، نقش آفرینی مردم و پیوند مردم و حکومت و این مقوله است که می تواند یکپارچگی ملت را ایجاد کند و کشور را به سمت تعالی سوق دهد. برای آنکه مدیریت کشور را به اقتدار برسد می بایست تمامی این مولفه ها آسیب پذیر نباشند و به صورت هماهنگ با هم در صحنه باشند و نقش آفرینی کنند و آسیب پذیر نباشند و بتوانند اهداف کشور را در پیشرفت محقق گنند.
سوال: توانمندی های وزارت دفاع و جایگاه آن در توسعه تکنولوژی ها و صنایع غیرنظامی چیست؟
جواب: بطور طبیعی همواره علوم و فناوری های روز در محیط های راهبردی و دفاعی و برای نیازهای این صنعت متولد می شوند و بعد سرریز آن به صنایع دیگر هدایت می شود. به عنوان مثال اگر به کشورهای قدرتمندی مثل آمریکا نگاه کنید پس از آنکه سالیان سال از یک فناوری در بخش نظامی استفاده کرد آن را به بخش های غیر نظامی سوق می دهد، و یا زمانی که شما به اطلاعات دقیق نیازمندید از فضا استفاده می کنید ، حضور در فضا امروزه نیاز تک مردم و جوامع بشری است، اطلاعات دقیق مکان محوری که به آن احتیاج دارید که هم برای کنترل شرایط محیطی و محیط زیست و هم برای مسائل و مباحث مرتبط کشت و کشاورزی و یا حوزه های مرتبط با دریانوردی شما به اطلاعات دقیق و برخط احتیاج دارید که اینها تنها از طریق سنجش از دور و از طریق فضا محقق می شود.
مبادله صوت و دیتا و تصویر تنها از طریق سیستم های فضایی است که سریع، دقیق و بدون خلل و خطا عملی می شود.اما همانطور که می دانیم دستیابی به فضا در وهله اول توسط نیروی نظامی و به جهت تامین امنیت است که صورت می گیرد. اما وقتی وارد مقوله ی سامانه های فضایی (ماهواره ها) می شویم شاهدیم که سیگمان ها و المان های مورد نیاز به آنها اضافه می گردد تا بتوان برای برداشت های گوناگون و سرویس های گوناگون از آنها استفاده کرد و اینجاست که می بینیم سر ریزهای این فناوری به سایر بخشها روانه می شود.
بر اساس همین پایه و منطق است که سیستم های نظامی پیشتازی خود را حفظ می کنند چراکه سیستم نظامی و امنیت از نان شب برای مردم واجب تر است چرا که از امنیت آسایش می آید و پس از آسایش است که رشد تکنولوژی اتفاق می افتد. رشد در جامعه ای اتفاق می افتد که وسایل آسایش در آن فراهم باشد. برای رشد تکنولوژی باید اینها همپای هم اتفاق بیافتد و بدین ترتیب است که ما شاهد این پیوند و پیوستگی هستیم که ابتدا در بخش دفاعی فناوری ها متولد می شوندو بعد وارد بخش غیر نظامی می شوند. در جمهوری اسلامی ایران و در دوران پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران تا کنون وزارت دفاع همواره همين نقش را ایفا کرده است.
مهمترين بخش هایی که وزارت دفاع توانست در آن تاثیر گذار باشد در اوایل انقلاب ابتدا در صنعت انرژی، سیمان، نیروگاهی بوده است که وارد کار شدند و از تکنولوژی هایی که در ساخت و تولید در اختیار داشتند کمک گرفتند و باعث شدند وابستگی ایران در آب و برق و نیروگاه ها از خارج مستقل قطع شود. و یا در بخشی دیگر در سیستم ارتباطاتی و در زیرساخت های مخابراتی، ارتباطی، نرم افزاری و سخت افزاری که در محیط رایانه تعریف می شود، وارد شدند.
بنابراین در حوزه صنایع کانی، نفت و گاز، پتروشیمی، حمل و نقل و حوزه صنایع ارتباطات در جای جای گشور اقدامات وزارت دفاع را مشاهده می کنید.
سوال:حضور تشکیلات اقتصادی مانند بنیاد تعاون که عمدتاً فعالیت اقتصادی انجام می دهند و بسیاری از آنها با بیرون وزارت و با عموم مردم ارتباط دارند و در خیلی از عرصه های کلان اقتصادی مشاهده می شوند را چگونه ارزیابی می کنید؟
جواب : طبق قانون اساسي نيروهای مسلح مکلفند در زمان صلح از ظرفیت هاي خود براي نوسازي و پیشرفت کشور استفاده کنند و در زمان جنگ دولت مکلف است که امکانات خود را در اختیار نیروهای مسلح قرار دهد و به جنگ کمک کند. اساسا در جایی نیروهای مسلح مجازند ورود کنند که دولت از آنها مطالبه کند. همانطور که می بینیم در زمان حال قرارگاه سازندگی کاری که دولت بخواهد را انجام می دهد. مانند سنوات گذشته و پس از پیروزی انقلاب اسلامی تا کنون که هرجا دولت فراخوان داده، مانند؛ فشار سنگینی که برای تحریم در حوزه ی نفت و گاز و پتروشیمی بود و یا در سایر حوزه ها نیروی مسلح وارد عمل شده و نقش خود را ایفا کرده اند.
بنابراین اصلی به نام فعالیت اقتصادی در نیروهای مسلح وجود ندارد. بنیاد تعاون ها طبق مصوباتی که دارند مجاز به فعالیت اقتصادی نیستند، اما فقط می بایست امور مربوط به معیشت را در حوزه ی مسکن و رفاه دنبال کنند ولی آنها حق ندارند و برنامه ای هم ندارند که اقدام به خانه سازی و فروش آنها بکنند. آنها وظیفه دارند در راستای تهیه مسکن مردم خود فعالیت کنند. البته در یک بخش هایی از نیروهای مسلح فعالیت های اقتصادی شکل گرفت که آن هم به دلیل اقتضائات زمان بود و به صورت خود جوش صورت گرفته بود. اما در زمان فعلی همه ی آنها تغییر کرده و در حال حاضر دیگر چیزی به نام فعالیت های اقتصادی نیروهای مسلح به آن گستردگی که تصور می شود وجود ندارد.
چیزی که الان شاهد آن هستیم ساماندهی آن دسته از فعالیت های اقتصادی است که در خود مجموعه های وزارت دفاع و صندوق های سرمایه گذاری وجود دارد؛ چرا که یکی از چالش ها و به قول اقتصاددان ها یکی از ابر چالش های فعلی کشور ما بحث مدیریت منابع برای ذخایر بازنشستگان و این خود صندوق ها هستند. در واقع این صندوق ها هستند که منابع در اختیار دارند. متاسفانه در دوره ای که کشور به صورت نخست وزیری اداره می شد، کل منابع صندوق ها توسط دولت استقراض شد و در زمان دو دولت قبلی این دیون که بلاتکلیف مانده بود از طرف دولت به صندوق ها پرداخت شده، تسویه گردید، به این صورت که به جای مطالبات شرکتهایی از طرف دولت به این تعاونی ها داده شد که این باعث فعاليت اقتصادي اين بنگاه ها شده و درضمن گفته شد که اصل ۴۴ به درستی رعایت نشده و خصوصی سازی اتفاق نیافتاده است.
بحران و آشفتگی به وجود آمده متأثر از حضور نیروهای مسلح و یا این صندوق ها نبوده است، دولت وقت تصمیم گرفت با ارزیابی مقدار بدهی های خود به صندوق ها، این بنگاه ها را به عنوان تسویه ی دیون خود به مراکزی چون آستان قدس رضوی، وزارت دفاع، سازمان تأمین اجتماعی، صندوق بازنشستگی کشور و … واگذار کرد. اما این موضوع که کفایت و کیفیت مدیریتی و بنگاه داری این سازمان ها چه ترازی داشته است خود مسأله ایست که نیاز به تحلیل، بررسی و رسیدگی دقیق دارد.
مجموعه ی وزارت دفاع نیز تابع همین اتفاقات بود، ضمن آنکه علاوه بر این منابع که در اختیار داشتیم ممکن است که در بورس سهام برخی شرکت ها را بخریم، اصل این بوده که ظرفیت اقتصادی خردمند باید در صندوق ها وجود داشته باشد که بتواند زمان خرید و فروش سهام را مدیریت کند، اما غیر از این در وزارت دفاع فعالیت های اقتصادی تنها همان مواردی بوده است که از قبل شروع شده بود و در حال حاضر با توجه به تدابیر تأکیدی رهبر معظم انقلاب در حال ساماندهی و در واقع اصلاح وضعیت است.
سوال : چالش های منابع انسانی در حوزه صنایع دفاع چیست؟
جواب: در ایران نیروهای نخبه بیشماری وجود دارد ولی ظرفیت وزارت دفاع برای جذب نیرو محدود است. سیاست وزارت دفاع در این باب جذب بهترین از بین بیشترین هاست. به عنوان مثال اکنون شرط معدل و محل تحصیل برای جذب نیرو وجود دارد اما در یک فراخان جذب نیرو که کمی بیش از ۱۰۰۰ نفر ظرفیت استخدام داشت حدود ۱۰ تا ۱۵ برابر ظرفیت برای استخدام در سایت ثبت نام كردند که اکثریت آنها نیز شرایط مناسب بالا را برای پذیرفته شدن دارا بودند.
نكته مهمی که در کشور باید مد نظر قرار گیرد كيفيت مشاغل است، باید مشاغل دانش بنيان ایجاد گردد. برای ايجاد مشاغل دانش بنيان می بایست توسط دولت از پروژه های راهبردی توسعه ای حمایت شود.
برای مثال در خرید هواپیما ما چندصد فروند هواپیما خریداری کردیم تا ضمن شکستن تحریم ها سهم خودمان را از بازار دریافت کنیم اما در مدل خرید هواپیما در تمامی شرکت های بزرگ مانند بوئینگ و ایرباس الگوهای خریدی وجود دارد که به ازای خرید امتیاز سهم کار، سهم مهندسی ویا کار صنعتی می گیرند. حرف ما هم همیشه این است که از این فرصت موجود در قراردادها استفاده کنید؛ سهم کار مهندسی یا کار صنعتی بگیرید چراکه این موجب تثبیت حرفه در این نوع مشاغل و یا حرفه ها می شود. شما وقتی می گویید کشتی های اقیانوس پیما می خریم، در آن سهم کار مهندسی و ساخت داخلی را لحاظ کنید که حداقل این مشاغل پر جاذبه باقی بماند. یا همینطور در برنامه فضایی، برنامه فضایی را حمایت کنید.
مشاغل دانش بنیان در عرصه فضایی از تنوع و رشد بسیاری برخوردار است. اگزر شما این پروژه ها را خلق و حمایت نکنید، اگر از این فرصت ها حمایت نکنید، شغلی بوجود نمی آید که نیروهای نخبه مانده و در آن مشغول به کار شوند. این است که این بچه ها با اولین موقعیتی که برایشان بوجود آید عازم جایی می شوند که در آن فرصت شغلی برایشان فراهم باشد. بنابراین یکی از تکالیف غفلت شده ی دولت که نباید در آن غفلت کند همان سر پل اساسی که مولد مشاغل دانش بنیان است، می باشد. دولت وظیفه دارد پروژه ها و طرح هایی را که مولد مشاغل دانش بنیان است را توسعه داده، ظرفیت جذب خود را افزایش دهد.
در کشورهای گوناگون اینکار انجام می شود و بسیاری از نیروی جوان دانشمند خود را جذب پروژه هایی می کنند که می تواند آنها را تکثیر کرده، گسترش دهد و باعث توسعه برق آسای کشور گردد. این نقشه ایست که باید اتفاق بیافتد که متاسفانه در حدود یک دهه گذشته خیلی به این کار اهتمامی نشان نداده ایم و در کشور فرصت سوزی های زیادی را مرتکب شدیم.
سوال : به نظر شما گفتمان مدیریتی که بتوان در عرصه دفاعی پیشنهاد داده شود، چه می تواند باشد؟
جواب: مهمترین بحثی كه بايد به آن توجه شود اين است كه ما بتوانيم برنامه هاي پیشرفت کشور را خوب انتخاب کرده و به جا و به هنگام حمایت کنیم که به اجرا رسیده و باعث شود کشور به بالندگی برسد. سیاست ها ی کلی پیشرفت کشور ابلاغ شده است. برنامه های روشنی تدوین شده، اما نکته مهم عمل به این برنامه هاست. کشورمان در حال حاضر در شرایطی قرار دارد که منابع آن در تله قرار دارد یعنی، یک دستگاه اجرایی و هزینه اجرایی و یک درآمد مشخصی داریم که به هیچ عنوان قادر نیستیم از آن تخطی کنیم.
باید از اجرای برنامه ها حمایت گردد که پیشرفت انجام شود. اولین و مهمترین کار این است که این سرپل های اساسی کاملا مورد اهتمام قرار گرفته دنبال شود تا بتواند فرصت خدمت و شکوفایی را در اقصی نقاط کشور فراهم کند. این نکته بسار مهم است که شما تا هدف گذاری نکنید و برنامه قاطعی را مورد حمایت قرار ندهید موتور حرکت برای پیشرفت روشن نمی شود.
اصل دوم اینست که در ارتباط با توسعه و پیشرفت کشور نباید نگاه ما فقط به بودجه دولت باشد،با این کار پیشرفت اتفاق نمی افتد. باید ظرفیت، سرمایه و منابع مردم را به خدمت گرفت. اعتماد سازی برای به میدان آوردن سرمایه های مردم بسیار مهم است. چرا باید این حجم عظیم از نقدینگی که در اختیار مردم است حبس گردد و مورد استفاده قرار نگیرد. در حال حاضر به قدری ذخایر و منابع در دست مردم حبس شده که قابل شمارش نیست.
باید سیستمی ایجاد گردد كه این منابع را به صورت اطمینان بخشی به جریان بیاندازد. باید دولت نظامی را بوجود بیاورد که این منابع به خدمت گرفته شده، به کار، تولید و پیشرفت تبدیل گردد و پول ملی را تقویت کند. بنده متوجه نمی شوم که چرا پول ملی ما با اینهمه توسعه، شکوفایی از لحاظ سرمایه و دارایی های اقتصادی باز هم هر روز تنزل می کند؟ حتی کشورهایی مانند عراق یا افغانستان که در بحران می سوزند پول ملی شان تقویت می شود! اما پول ملی ما سقوط می کند؟! من این موضوع را نمی فهمم. مثلا ما با تراز کردن میادین پارس جنوبی تراز اقتصادیمان را مثبت کردیم، ما این همه معادن، ذخایر و دستاوردهای تکنولوژیک داریم، همه اینها باید پول ملی ما را تقویت کند.
پس چرا این جریان معکوس و وارونه عمل می کند؟! اینها از کارهایی است که باید به آن توجه اساسی کرد.باید موانع و یا ابهاماتش را بررسی کرده شرایطش را اصلاح کرد. این منابع باید در خدمت تولید و پیشرفت کشور قرار گیرد.منابع که از غیب بوجود نمی آید. باید از همین منابع استفاده کرد.سرمایه گذار خارجی بیاید! مگر سرمایه گذار خارجی نذر دارد که سرمایه خود را در کشور ما و برای ما سرمایه گذاری کند. ببینید، ما با همین کشور امارات که با ایران این همه دشمنی می کند، چند میلیارد دلار در سال کار می کنیم! این همه سرمایه به آنجا برده ایم و مورد تحقیر نیز قرار می گیریم. دنبال چه می گردیم؟ چرا برای کشور و پرچم خودمان ارزش قائل نمی شویم؟ این مسائل از همان مواردی است که خود ایرانی ها بایستی قد علم کنند و به این موضوع اهتمام ورزند.
نکته سوم نیز آن است که میزان تعاملات بین المللی ما دارای ظرفیت مشخصی است حال آنکه توان ما بیشتر است. ما باید بتوانیم با تعاملات بین المللی و منطقه ای صادرات خود را توسعه دهیم. ما این همه تلفات تولیدات داریم، چرا آنها را اصلاح نکنیم تا در محور صادرات قرار بگیرد؟ ما توان تولیدی بالایی در تولید مواد غذایی، لبنی، میوه و سبزیجات، شوینده و اقلام مصرفی و اقلام واسطه ای و … داریم. باید از همه ی این ظرفیت های موجود استفاده شود. ما می بایست به باور توانستن و اراده برای توانستن دست یابیم، باید خود ستیزی در فرهنگ ذهنی ما از بین برود.